निरंतर धावत्या जगाला तात्पुरता घरात बसवणारा कोरोना वायरस अजूनही जगभर धुमाकूळ घालतोय. नोवेंबर २०१९मधे चीनच्या वुहान प्रांतात या रोगाची पहिल्यांदा लागण झाल्याचं आढळून आलं होतं. त्यानंतर २०२०मधे हा रोग जगभर पसरला आणि अनेक देशांना लॉकडाऊन जाहीर करावा लागला. या लॉकडाऊनमधे हातावर पोट असणाऱ्या सर्वसामान्यांचे बरेच हाल झाले.

कोरोनावर लस सापडल्यानंतर बऱ्याचशा देशात आता हा रोग आटोक्यात आलाय, पण तो पूर्णपणे संपलेला नाही. ज्या चीनमधे या रोगाचा शोध लागला, तो चीन आजही देशातल्या अनेक भागांमधे लॉकडाऊन जाहीर करून कोरोनाशी झुंज देतोय. पण या सततच्या लॉकडाऊनमुळे चीनी जनतेमधे मात्र असंतोष वाढतच चाललाय.

या पॉलिसीमुळे स्थानिक प्रशासन संस्थांना कधीही लॉकडाऊन लावणं सोपं झालं. आठवड्याभरासाठी घोषित झालेली ही ताळेबंदी कसलीही पूर्वसूचना न देता महिनाभर लांबवली जाऊ लागली. इतकं होऊनही वाढती रुग्णसंख्या, लसीकरण, चाचणी कार्यक्रम, वैद्यकीय व्यवस्था, अन्नपुरवठा अशा सगळ्याच आघाड्यांवर येणारं अपयश लपवण्यासाठी जिनपिंग यांच्या सरकारने इंटरनेटवरही कडक निर्बंध लागू केलेत.

असंतोषाचं भडकतं वातावरण

फेब्रुवारी २०२२च्या शेवटच्या दोन आठवड्यांत चीनमधे अचानक कोरोनाच्या ओमायक्रॉन वेरियंटचा प्रसार झपाट्याने होऊ लागला. त्यामुळे तात्पुरत्या शिथिल झालेल्या झीरो कोविड पॉलिसीची नव्याने अंमलबजावणी केली जाऊ लागली. अनेक जण आपापल्या घरांमधे, कॉलेजच्या हॉस्टेलमधे, कंपन्यांमधे अडकून पडले. अगदीच गरजेचं कारण असेल तरच लोकांना बाहेर पडायला परवानगी दिली जायची.

सुरवातीला काही दिवसांपुरतं मर्यादित असलेलं हे कडक लॉकडाऊन नंतर कुठल्याही पूर्वसूचना न देता वाढवलं जाऊ लागलं आणि मग मात्र चीनी नागरिकांचा संयम सुटला. मार्चच्या शेवटच्या आठवड्यापासून सर्वसामान्य चीनी जनता या सरकारी आडमुठेपणाला जमेल त्या पद्धतीने विरोध करतेय. त्यात भारतीय संगीतकार बप्पी लाहिरींचं ‘जिमी जिमी’ हे गाणं त्यांचं सरकारविरोधी क्रांतिगीत बनलंय.

असा केला जातोय विरोध

सततच्या अनियोजित लॉकडाऊनमुळे उपासमारीचं, बेकारीचं प्रमाण वाढतच चाललंय. सरकारचं लक्ष या समस्यांकडे वळवून घेण्यासाठी चीनी नागरिक वेगवेगळ्या पद्धतीने या जनआंदोलनात आपला सहभाग नोंदवतायत. रस्त्यावर उतरून सरकारी मनमानीला विरोध करणं शक्य नसल्यामुळे नागरिकांनी इंटरनेटलाच आपल्या लढाईचं मैदान बनवलंय. या लढाईसाठी चीनी टिकटॉक ऍप ‘दोयीन’ त्यांच्या मदतीला धावलंय.

टिकटॉकसारखंच ‘दोयीन’वर वेगवेगळ्या गाण्यांचे लिपसिंक करून वीडियो बनवता येतात. चीनी जनतेने सरकारला विरोध करण्यासाठी या ऍपचा वापर करून वीडियो बनवलेत. त्यासाठी त्यांनी १९८२ला आलेल्या आणि बप्पी लाहिरी यांनी संगीतबद्ध केलेल्या ‘डिस्को डान्सर’ या बॉलीवूड सिनेमातल्या ‘जिमी जिमी’ या गाण्याचा आधार घेतलाय.

मँडेरीन या चीनी बोलीभाषेत ‘जिमी’ या शब्दांचा अर्थ ‘आम्हाला भात द्या’ असा होतो.  सरकारने वाढवलेल्या लॉकडाऊनमुळे होणारी उपासमारी थांबवण्यासाठी चीनी नागरिक सरकारकडे पुरेशा अन्नपुरवठ्याची मागणी करत आहेत. यासाठी घरातली रिकामी भांडी दाखवत ‘जिमी जिमी’ हे गाणं गायलं जातंय. काहींनी मूळ हिंदी गाण्यावरच वीडियो बनवलेत, तर काहींनी या गाण्याच्या मँडेरीन अनुवादावर वीडियो बनवलेत.

हेही वाचा: सिनेमांची संख्या कमी होतेय, हे चांगलं की वाईट?

‘जिमी जिमी’ची लोकप्रियता

चीनचे माजी राष्ट्राध्यक्ष माओंच्या काळात चीनचा बाहेरच्या जगाशी असलेला संबंध अतिशय मर्यादित होता. त्यामुळे पश्चिमेकडे किंवा शेजारच्या देशांमधे मनोरंजनाच्या क्षेत्रात कोणतं वारं वाहतंय याची त्यांना काहीच कल्पना नव्हती. माओंच्या मृत्युनंतर सहा वर्षांनी ‘डिस्को डान्सर’ भारतात रिलीज झाला. अगदी कमी काळातच त्याधली गाणी चीनसोबतच जगभर लोकप्रिय झाली. त्यातही ‘जिमी जिमी’ची लोकप्रियता इतरांपेक्षा जास्त आहे. 

चीनमधे ऐंशी-नव्वदच्या दशकातल्या सर्वाधिक हिट गाण्यांमधे ‘जिमी जिमी’चा समावेश होतो. या गाण्याला तिथं मानाचं समजलं जाणारं गोल्ड मेडलाहि मिळालं होतं. पार्वती खान यांनी गायलेलं हे गाणं ‘टेस ओके’ या मूळ फ्रेंच गाण्यावरून प्रेरित आहे. पण मूळ गाण्यापेक्षाही या भारतीय गाण्याने जगभर प्रसिद्धी मिळवलीय, याचं निर्विवाद श्रेय गाण्याचे संगीतकार बप्पी लाहिरी यांनाच जातं. 

‘जिमी जिमी’ने रशियात खूप प्रसिद्धी मिळवली. त्यात झळकलेल्या मिथुन चक्रवर्तीचं वेड रशियाला लागलं. तेव्हाचे सोवियत युनियनचे अध्यक्ष मिखाईल गोर्बाचेव भारत दौऱ्यावर आले असताना पंतप्रधान राजीव गांधींनी त्यांच्यासमोर अमिताभ बच्चन हे भारतातले सगळ्यात मोठे सुपरस्टार असल्याचं सांगितलं. त्यावर मिखाईल म्हणाले, ‘पण माझ्या मुलीला तर फक्त मिथुनच माहितीय!’

आंदोलनांचा आवाज बनणारी गाणी

आंदोलनं आणि क्रांतिगीतांचं अतूट नातं भाषिक, भौगोलिक मर्यादांना झुगारून अधिकाधिक बळकट कसं होतं, याची बरीचशी उदाहरणं आहेत. ‘बेला चाव’ हे इटालियन क्रांतिगीत याचं मोठं उदाहरण आहे. हे गाणं उत्तर इटलीतल्या शेतमजुरांनी आपल्यावर लादल्या जाणाऱ्या सक्तीच्या कामाला विरोध करण्यासाठी गायलं होतं. या गाण्याची झालेली भाषांतरं त्या त्या भाषांमधली क्रांतिगीतं ठरली.

पाकिस्तानी हुकुमशाहीविरोधात बंडाचं निशाण फडकावणाऱ्या शायर फैज अहमद फैज यांची ‘हम देखेंगे’ ही रचना भारतातल्या विद्यार्थ्यांचं क्रांतिगीत बनली. २०२०मधे समान नागरी कायद्याला विरोध करण्यासाठी रस्त्यावर उतरलेल्या विद्यार्थी संघटनांनी ‘बेला चाव’ आणि ‘हम देखेंगे’ या गाण्यांचा आधार घेतला. आंदोलन दडपण्यासाठी ‘हम देखेंगे’ला हिंदूविरोधीही ठरवण्याचा सत्ताधीशांचा डाव विद्यार्थी संघटनांनी हाणून पाडला. 

सध्या चीनमधे वायरल होत असलेलं ‘जिमी जिमी’ हे क्रांतिगीतांच्या इतिहासातलं नवं आणि वैशिष्ट्यपूर्ण गाणं ठरतंय. कारण मूळ गाण्याची भावना ही ‘बेला चाव’ किंवा ‘हम देखेंगे’मधे अभिप्रेत असलेल्या क्रांती किंवा बंडाची नाही. पण भाषेच्या पलीकडे जाऊन बघितलं तर हेच गाणं सध्याच्या उपासमारीने भरडलेल्या चीनी जनतेला बळ देताना दिसतंय.

हेही वाचा: 

दीपिकाच्या मौनातही जय हिंदचा नारा घुमतो!

तान्हाजी सिनेमातल्या शिवरायांचं काय करायचं?

आर्टिकल १५ः डायरेक्टरचा प्रभाव असलेला सिनेमा

पानिपत : प्रत्यक्षात लढलं कोण? सिनेमात कौतुक कुणाचं?